)
Duża wieś miejsko-gminna na prawym brzegu Prosny, położona przy szosie Kalisz-Września, 11 km na północny-wschód od Pleszewa. Lokalny ośrodek rzemieślniczo-usługowy.
Nazwa wsi jest dzierżawcza od dawnego imienia "Chodek", choć tak tez nazywano strażników granic. Pierwotnie był to gród książęcy przy trakcie Pyzdry-Kalisz, notowany w dokumentach od 1294 r. ("Chodecz"). W XIV w. otrzymał on prawa miejskie. Od XV w. znajdował się w rękach prywatnych - początkowo Chodeckich herbu Poraj. na wyprawę malborską w 1458 r. miał wystawić 2 pieszych żołnierzy, był więc bardzo małą mieściną. W 1496 r. przeszedł w ręce kasztelana kaliskiego Stanisława Ostroroga, który cieszył się zaufaniem króla Zygmunta Starego (m.in. w 1516 r. w imieniu króla zaślubił "per procura" w Neapolu królową Bonę). Od 1556 r. Chocz był własnością Marszewskich, na początku XVII w. Mycielskich, od 1620 r. do końca XVIII w. - Lipskich, w XIX w. m.in. Raczyńskich. W okresie reformacji w latach 1556-1620 działała tu silna gmina braci czeskich, jedna z pierwszych w Wielkopolsce.
W 1793 r. Chocz liczył 491 mieszkańców, w większości utrzymujących się z rolnictwa. Po konfiskacie dóbr kościelnych przez zaborców nastąpiło ożywienie gospodarcze. Podczas powstania styczniowego w okolicy Chocza (koło folwarku Olesiec) 01.05.1963 r. oddziały półkownika Edmunda Taczanowskiego pokonały podjazd rosyjski. W efekcie powstania w 1870 r. władze carskie odebrały Choczowi prawa miejskie. W 1912 r. dużą część zabudowy zniszczył wielki pożar. Tutejszego proboszcza ks. Romana Pawłowskiego, który miał zatargi z miejscowymi Niemcami, hitlerowcy 18.10.1939 r. rozstrzelali w Kaliszu. Od marca 1940 do marca 1941 r. istniało tu getto dla ludności pochodzenia żydowskiego.
|
Czas wydarzeń
|
Wydarzenia
|
| 1294 | Napisana wzmianka o Choczu; wymieniony jako Chodecz |
| XIV w. | Chocz ma rangę miasta |
| XV XVI w. | Rodzina Ostrorogów właścicielami Chocza |
| XVI w. | Chocz kupiła rodzina Marszewskich |
| 1555 r. | Odebranie fary chockiej- kościoła p.w. św. Wawrzyńca katolikom przez Wojciecha Marszewskiego z przeznaczeniem na zbór braci czeskich |
|
początek
XVII w. |
Właściciele Chocza Mycielscy potwierdzają przywileje dla różnowierców |
| 1623 r. | Ufundowanie kościoła p.w św. Michała Archanioła i klasztoru przez biskupa Andrzeja Lipskiego - właściciela Chocza |
| 1623-1864 | Pierwszy okres działalności O.O Reformatów czyli Zakonu Braci Mniejszych Ściślejszej Obserwacji (franciszkanów) |
| 1629 r. | Budowa kolegiaty - fundacja biskupa Andrzeja Lipskiego herbu Grabie |
| po 1795 t. | Chocz w zaborze pruskim |
| 1815-1818 | Chocz w granicach Królestwa Polskiego |
| 1822 r. | Pożar strawił kościół p.w. św. Wawrzyńca istniejący już w XIV w. (w tym miejscu od 1948 r. stoi kamienna figura świętego) |
| 1870 r. | Utrata praw miejskich |
| 1903 r. | Utworzenie straży kościelnej "Turki" |
| 1908 r. | Powstanie straży pożarnej - 11 członków |
| 1920-1957 | Kontynuacja posługi zakonnej Braci Mniejszych (franciszkanów) |
| 18.10.1939 r. | Męczeńska śmierć w Kaliszu proboszcza Chocza ks. kanonika Romana Pawłowskiego |
| 23.01.1945 r. | Wyzwolenie Chocza spod niemieckiej okupacji |
| 14.12.1946 r. | Oddanie do użytku budynku szkoły w Choczu |
| 1959 r. | Elektryfikacja Chocza |
| 1959-2002 | Posługa zakonna Sióstr Pasterek od Opatrzności Bożej |
| 1962 r. | Utworzenie Gromadzkie Rady Narodowej z gromad Chocz, Kuźnia, Kwileń |
| 01.01.1973 r. | Utworzenie Gminy Chocz |
| 27.05.1990 r. | Pierwsze wybory do samorządu gminy |
| 01.01.2015 r. | Przywrócenie praw miejskich |
)
)
)
)
Zachował się układ przestrzenny dawnego miasta, obejmujący duży Rynek od zachodu (pośrodku którego stał dawniej ratusz), trójkątny plac św. Wawrzyńca od wschodu i układ kilku przyległych ulic. Soi przy nich wiele starych domów, przeważnie parterowych. Pośrodku placu św. Wawrzyńca wznosił się dawniej kościół parafialny o tym wezwaniu, spalony w 1822 r. Obecnie stoi tu figura z 1948 r., na miejscu poprzedniej zniszczonej przez hitlerowców. W narożniku placu zachowała się dawna plebania (nr 13).
)
)
)
)
)
Na ścianie tutejszej Szkoły Podstawowej (przy ul. Konopnickiej) znajduje się tablica ku czci majora Henryka Sucharskiego, odsłonięta 10.10.1973 r. z okazji nadania szkole jego imienia.
Przy ul. Żeromskiego 1, w miejscu gdzie przed laty dochodziła do miasta droga od przeprawy przez Prosnę, zachowała się dawna rosyjska strażnica graniczna z XIX/XX w. (obecnie warsztat kowalski).
W sąsiedztwie Rynku znajduje się klasztor poreformacki, ufundowany w latach 1623-31 przez biskupa kujawskiego (potem krakowskiego) Andrzeja Lipskiego w celu przeciwstawienia się reformacji. Na miejscu pierwotnych drewnianych budowli powstał w 1733 r. zespół zabudowań barokowych, od 1959 r. zajmowany przez Siostry Pasterki.
)
)
)
)
)
Składa się on z kościoła św. Michała Archanioła o jednolitym rokokowym wyposażeniu wnętrza (5 ołtarzy, ambona, 4 konfesjonały, balustrada przy ołtarzu - wykonane w latach 1750-51 w warsztacie rzeźbiarza Józefa Eglauera w Kaliszu) oraz skrzydła południowego i krużganka z dawnych zabudowań klasztornych (dawniej czworobocznych).
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
Na murze klasztornym, pochodzącym z 1 połowy XVIII w., między bramami od strony wewnętrznej umieszczona jest rzeźbiona płyta nagrobna Ewy Lutomskiej (1728-1804), a na zewnątrz - tablica poświęcona Janowi Pawłowi II i tablica 700-lecia Chocza z 1994r.
Trójnawowy kościół parafialny Wniebowzięcia NMP ma formę bazylikową i wieżę od strony północnej. Wewnątrz świątyni (na sklepieniu, we wnękach okiennych i na balustradzie chóru) zachowała się bogata dekoracja stiukowa z lat 1790-93, w której powtarza się herb Lipskich Grabie i inicjały fundatora KL. W kruchcie widnieje medalion z popiersiem K. Lipskiego. Inicjały, herb i data 1790 znajdują się też na ołtarzach bocznych, stallach i tronie w prezbiterium oraz na ławkach przy filarach międzynawowych.
)
)
)
)
)
)
Wyposażenie w prezbiterium pochodzi z połowy XVII w., w nawach - z lat 1790-93. Wczesnobarokowy ołtarz główny wykonano z marmuru kieleckiego. Po lewej stronie prezbiterium stoi tron opacki z ok. 1790 r., a po prawej - odpowiadający mu ołtarzyk z obrazem na desce "Męczeństwo św. Antoniego" z 1 poł. XVII w. W nawach przy bocznych ścianach umieszczono czarno-białe ołtarze klasycystyczne, z tyłu zaś stoją 2 konfesjonały z ok. 1790 r.
Stojąca między nawami po lewej stiukowa postać kobieca wsparta na kolumnie pochodzi ze zniszczonego nagrobka K. Lipskiego (zm. 1797). W lewej nawie znajduje się alabastrowa urna z sercem kardynała Jana Aleksandra Lipskiego (zm. 1741). W prawej nawie z przodu ponad wczesnobarokowym portalem z 1634 r. (z marmuru kieleckiego) umieszczono stiukowe epitafium biskupa Andrzeja Lipskiego (zm 1631). Obok stoi chrzcielnica rokokowa.
Od strony zachodniej kościoła wznosi się wczesnoklasycystyczny dawny pałac infułatów, nieco cofnięty w głąb w stosunku do kościoła. ma fasadę dekorowaną pilastrami i kolumnami oraz dach mansardowy. W naczółku ponad wysoko umieszczonym balkonem widnieje herb Grabie, podtrzymywany przez lwy. Wnętrza z zachowana częściowo dekoracją stiukową z lat 1790-93 o charakterze naturalistycznym (m.in. 8 medalionów portretowych infułatów w reprezentacyjnej sali na piętrze oraz imitujące marmur kolorowe zdobienia w salonie "mozaikowym"), nie są obecnie udostępnione do zwiedzania.
)
)
)
)
)
Na dawnej wyspie w dolinie Prosny z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego rozpoczęto wznoszenie zamku, który dokończył w 1382 r. starosta odolanowski Bartosz. W sąsiedztwie staraniem biskupa Andrzeja Lipskiego w latach 1629-33 powstał jednonawowy kościół z kaplicą, przy którym ufundowano kapitułę kolegiacką z 6 kanonikami i szkołą o 2 nauczycielach. Krążyło o niej powiedzenie: "Z kolegiaty chockiej najbliższa droga do nieba". Ten pierwotny kościół w połowie XVIII w. otrzymał wieżę. Groził on jednak zawaleniem, więc w latach 1781-90 z fundacji opata lubińskiego i prepozyta kapituły chockiej Kazimierza Lipskiego do wczesnobarokowego prezbiterium dobudowano wczesnoklasycystyczny korpus nawowy.
Ponieważ sąsiadujący zamek XIV-wieczny znajdował się wówczas w ruinie, K. Lipski wykorzystał jego mury do wystawienia w latach 1781-89 pałacu infułów. Powstał on w wyniku uzyskania w 1781 r. prawa używania infuły przez prepozyta kapituły i związanego z tym tytułu ( stanowisko to zastrzeżone było dla członka rodu lipskich).
Wczesnoklasycystyczna fasada przypomina nieco rezydencję prymasowską w Skierniewicach,co może świadczyć o udziale przy budowie kościoła i pałacu wybitnego architekta Efraima Szregera. Bogate dekoracje sztukatorskie w kościele i pałacu wykonał ten sam zespół, który później zdobił pałac Lipskich w Lewkowie. W 1819 r. w ramach reformy administracyjnej diecezji, które znalazły się na terenie Królestwa Polskiego, kapitułę zlikwidowano, choć faktycznie istniała jeszcze co najmniej do 1825 r. Po spaleniu kościoła św. wawrzyńca przeniesiono tu siedzibę parafii chockiej. W latach II wojny światowej w kościele i w pałacu urządzono warsztat koszykarski i magazyn, co było powodem zniszczeń ścian i wyposażenia (odnowionych w latach 1954-55).
Informujemy amatorów ciekawostek, że właśnie w Choczu można zobaczyć dwa żeliwne słupy graniczne Cesarstwa Rosyjskiego z XIX w. Jeden z nich wkopany jest przy Prośnie na terenie przystani kajakowej, drugi natomiast stanowi słupek w płocie ogrodzenia gospodarstwa domowego przy ul. Staszica (i to zapewne nie jest jego oryginalne miejsce).
)
)
)
)