)
Kościelna Wieś jest dużą miejscowością leżącą przy trasie Kalisz Poznań. Z jej przeszłości nie zachowało się zbyt wiele przekazów lub innych śladów.
Wiadomo z pewnością, że pierwsi mieszkańcy pojawili się na tych terenach, co najmniej pod koniec XII wieku. W tym czasie miejsce to upodobali sobie norbertanie - bardzo prężnie działający podówczas bracia zakonni. Premonstratensi, (bo tak również nazywano tych mnichów) założyli tu pierwszy kaliski klasztor - najprawdopodobniej podwójny: męski oraz żeński.
Jeszcze w XII stuleciu norbertanie opuścili Kościelną Wieś, a na ich miejsce przybyli benedyktyni. Ci zagościli tu na dłużej - aż do zamknięcia klasztoru w 1797 roku. Niestety, dziś praktycznie nie ma śladów obecności mnichów w Kościelnej Wsi, a pozostałości klasztoru rozebrano ostatecznie niespełna 20 lat temu.
W 1706 roku na polach pomiędzy miejscowościami Kościelna Wieś, Dobrzec i Warszówka rozegrała się tzw. bitwa pod Kaliszem. Choć było to największe starcie w wojnie północnej bitwa okazała się zupełnie niepotrzebną.
Także współcześnie Kościelnej Wsi nie omijały różne nieszczęścia. Największym była gierkowska reforma administracyjna, przez którą ta miejscowość leżąca przy rogatkach Kalisza znalazła się w gminie Gołuchów i rejonie pleszewskim. Tę bzdurę potwierdziła reforma przeprowadzona przez rząd Jerzego Buzka.
We wsi zawiązał się Komitet na rzecz Integracji Kościelnej Wsi, który za jeden z głównych celów postawił sobie starania o przyłączenie miejscowości do miasta Kalisza lub ziemskiego powiatu kaliskiego.
Zapewne w latach 1129-36 w Kościelnej Wsi został założony konwent norbertański. Przypuszcza się, iż wywodził się on ze Steinfeldu. Tutejsza prepozytura, być może dwukonwentowa, męska i żeńska założona została przez Piotra Włostowica. Posiadała ona filię w Krzyżanowicach. Norbertanie (premonstratensi) byli najsprawniej zorganizowaną odmianą kanoników regularnych. W pierwszych dziesięcioleciach XIII wieku kongregacja ta liczyła w Polsce około 15 opactw.
)
)
)
)
)
)
)
)
Obecnie zachowany kościół pochodzi raczej z początku XIII wieku. Wzniesiony jako jednonawowy z kwadratowym prezbiterium zamkniętym absydą. Skromny program założenia odpowiadał ograniczonym potrzebom typu prepozyturalnego osiadłych tu benedyktynów.
Z założenia XII-wiecznego zachowały się mury północne i południowe, fragmentarycznie zachodnie oraz relikty absydy. Relikty rzeźbiarskie z tej budowli to: widoczne w murze zachodnim granitowe wsporniki, luźna baza kolumienki z fragmentem trzony (przerobiona na chrzcielnicę).
Również w XIII wieku wzniesiono tworzący czworobok klasztor przylegający do kościoła od południa. Zapewne wzniesiono go na fundamentach założenia wcześniejszego.
Kościół gruntownie przekształcony w XVIII wieku. W 1760 roku postawiono nowe prezbiterium, do nawy dobudowano dwie późnobarokowe symetryczne kaplice boczne i kruchtę. Z tego też czasu pochodzi nowy rokokowy wystrój kościoła w postaci obramień otworów okiennych i sklepień prezbiterium. Wyposażenie głównie późnobarokowe i rokokowe z 2 połowy XVIII wieku.
UsytuowanieKościół parafialny p.w. św. Wawrzyńca usytuowany we wschodniej części wsi, przy ul. Kościelnej, po północno-wschodniej stronie głównej drogi. Orientowany, położony na niewielkim wzniesieniu. Otoczenie kościoła o zarysie czworoboku, okolone murowanym, otynkowanym parkanem znacznie wyższym w partii południowej.
Teren przykościelny dostępny od zachodu okazałą murowaną bramą z dwuskrzydłową stalową kratą oraz niewielką furtką od wschodu. Otoczenie kościoła z ciągiem komunikacyjnym biegnącym wokół świątyni, porośnięte trawą i obsadzone drzewami liściastymi i iglastymi. Od północnego zachodu przy ogrodzeniu murowana trójarkadowa dzwonnica. Od wschodu teren przykościelny sąsiaduje z zespołem plebańskim.
Materiał i konstrukcjaSklepienia i ściany prezbiterium pokryte rokokowymi polichromiami z wyobrażeniem adoracji Najświętszego Sakramentu przez Ewangelistów pod postacią symboli - byka, orła, lwa i anioła. Malowidła przedstawiają też atrybut patrona kościoła. św. Wawrzyńca - ruszt, na którym został upieczony, ponosząc męczeńską śmierć oraz wyobrażeniami alegorycznymi symbolizującymi Sąd Ostateczny, Śmierć, Nagrodę dla pobożnych. W ściennych panneaux obramionych motywami rocaille wyobrażenie Ofiary całopalną z Baranka oraz Hostii z sercem ukoronowanym cierniem. Tęcza o wykroju półkolistym z umieszczoną po stronie północnej amboną stanowiącą całość kompozycyjną z chrzcielnicą i konfesjonałem.
Podziemia świątyni są miejscem pochówku ostatnich zakonników mieszkających w tutejszym klasztorze. Według podań - z piwnic wychodzi szereg podziemnych korytarzy, które mają prowadzić do samego Kalisza.
W kruchcie znajduje się tablica upamiętniająca ofiary obozów hitlerowskich i 40-lecie Ochotniczej Straży Pożarnej, obchodzone w 1950 roku. Na zewnętrznej ścianie kościoła, po lewej stronie od głównego wejścia, w 1985 r. odsłonięto tablicę ku czci 31 ofiar II wojny światowej. Po prawej stronie od wejścia, parafianie upamiętnili Jana Pawła II, stawiając po jego śmierci niewielki postument z popiersiem papieża.
Położony w sąsiedztwie kościoła klasztor od 1800 roku stopniowo ulegał rozbiórce (ostatni fragment usunięto ok. 1980 roku). Cały teren ogrodzony jest otynkowanym murem. Poza jego obrębem, we wschodniej części, znajduje się plebania.
Jedynym widocznym śladem po bitwie pod Kaliszem z 1706 roku jest zbiorowa mogiła poległych. Ostatni zachowany kurhan (jeszcze kilkadziesiąt lat temu było ich kilka) ostał się na Kolonii Kościelna Wieś. Jeszcze pod koniec 2000 roku Komitet na rzecz Integracji Kościelnej Wsi postanowił zaopiekować się cmentarzyskiem i rozpoczął starania o fundusze, które pozwoliłyby uporządkować to miejsce spoczynku żołnierzy.
Opracowanie i zdjęcia: Stanisław Kałka